Op 28 november 2024 is een heidag georganiseerd voor de werkgroep die de richtlijn ‘Toepassen van drang en het voorkomen van verzet’ ontwikkelt. Op deze heidag zijn alle inhoudelijke modules van de richtlijn besproken.
De richtlijn wordt ontwikkeld in opdracht van VWS. De richtlijn wordt opgesteld vanuit een aanbeveling van de wetsevaluatie van de Wet zorg en dwang (Wzd).
(On)vrijwillige zorg
Zorg kan worden ingedeeld in verschillende vormen: van vrijwillige zorg tot onvrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg, ook wel gedwongen zorg genoemd, kan verleend worden als dat noodzakelijk is om ‘ernstig nadeel’ te voorkomen. Wanneer er gedwongen zorg wordt gegeven, is er sprake van dwang. Gedwongen zorg mag alleen worden toegepast binnen wettelijke kaders van de Wzd.
Vrijwillige zorg omvat een breed spectrum aan zorg. Dit begint bij gevraagde zorg, waarbij de client zelf om hulp vraagt. Bij aangeboden zorg doet de zorgverlener een passend aanbod, waarop de cliënt vrijwillig kan ingaan. Drangzorg valt ook onder vrijwillige zorg, maar hierbij wordt de cliënt aangespoord of beïnvloed om zorg te accepteren. Bijvoorbeeld door te wijzen op mogelijke gevolgen van het weigeren ervan.
Verzet
De grens tussen vrijwillige en onvrijwillige zorg wordt overschreden bij verzet. Dit is wanneer een cliënt aangeeft of laat merken dat die de zorg niet wil ontvangen. Het is alleen niet voor alle cliënten makkelijk om zich te uiten. Voor sommige cliënten is het zelfs helemaal niet mogelijk om zich direct te uiten. Dit kan het ingewikkeld maken om te bepalen wat de juiste zorg is.
Inhoud richtlijn
Deze richtlijn heeft als doel om zorgprofessionals vanuit een multidisciplinair perspectief handvatten te bieden voor het zorgvuldig toepassen van drang en het voorkomen van verzet bij cliënten. De zones waarin vrijwillige zorg, drangzorg en verzet zich bevinden worden in de richtlijn duidelijk beschreven. Zo zijn zorgprofessionals beter in staat om passende keuzes te maken in de dagelijkse praktijk. De richtlijn draagt bij aan een zorgomgeving waarin respect voor de cliënt en het afnemen van (bewust of onbewust toegepaste) onvrijwillige zorg centraal staan.
Planning en vervolg
De komende periode worden de laatste aanpassingen aangebracht in de richtlijn. Daarna wordt de (concept)richtlijn gedeeld met het werkveld voor de externe commentaarronde (medio april 2025). De verwachting is dat de richtlijn in de zomer van 2025 zal worden gepubliceerd.