Op 17 december is de richtlijn ‘Obstipatie’ gepubliceerd. Het doel van de richtlijn is om zorgverleners handvatten te geven bij de zorg voor cliënten in de langdurige zorg die obstipatie hebben of het risico lopen dit te ontwikkelen. In de richtlijn wordt onder meer aandacht besteed aan risicofactoren voor obstipatie, leefstijladviezen, en interventies die kunnen worden ingezet bij obstipatie. Joyce Haarman nam namens beroepsvereniging V&VN deel aan de werkgroep.
Joyce is verpleegkundig specialist bij Zozijn, een organisatie die volwassenen en kinderen met een verstandelijke beperking en aangeboren hersenletsel verzorging, begeleiding en ondersteuning biedt, zowel binnen als buiten de organisatie. Ook is ze bestuurslid van de afdeling Verstandelijk GehandicaptenZorg van V&VN.
Joyce: “Ik heb op veel verschillende plekken in de zorg ervaring opgedaan maar de laatste 15 jaar werk ik bij Zozijn. De gehandicaptenzorg loopt eigenlijk als een rode draad door mijn leven. Door het werk van mijn moeder kwam ik als kind al in aanraking met de gehandicaptenzorg, omdat ik meeging naar haar werk. Ik heb ook veel vrijwilligerswerk gedaan in de sector. Na mijn opleiding heb ik eerst in andere zorgsectoren gewerkt, maar ik kwam uiteindelijk toch weer bij de gehandicaptenzorg uit. Het werk in deze sector past gewoon bij me en is en blijft boeiend en uitdagend.”
Ze vervolgt: “Een van mijn specialisaties is obstipatie, dus toen er leden voor de werkgroep werden gezocht, leek het me interessant om mee te helpen aan de ontwikkeling van een richtlijn over dit onderwerp. Tijdens mijn opleiding voor verpleegkundig specialist viel het me al op dat er zo weinig specifieke richtlijnen voor de gehandicaptenzorg zijn. Er bestaan diverse richtlijnen voor ouderen en voor algemene doelgroepen maar de problemen die in de gehandicaptenzorg spelen, zijn vaak heel specifiek. In algemene richtlijnen over obstipatie staan bijvoorbeeld aanbevelingen als vezelrijk eten, voldoende water drinken, goed bewegen, op tijd aan de bel trekken. Dat is allemaal waar en het zijn absoluut zinnige aanbevelingen maar voor verstandelijk gehandicapten zijn ze beperkt haalbaar. Terwijl het risico op obstipatie bij deze groep veel groter is en cliënten vaak niet kunnen aangeven dat ze er last van hebben.”
Praktische richtlijn
Joyce: “Er is genoeg onderzoek naar obstipatie gedaan dus er is flink wat expertise waar we als werkgroep gebruik van konden maken. Het is zeker belangrijk om de diepte in te gaan en gedegen achtergrondinformatie te geven. Dus dat hebben we ook gedaan. Maar omdat obstipatie in de langdurige zorg veelvuldig voorkomt, wilden we de richtlijn vooral praktisch insteken, dat was onze leidraad.”
Joyce is tevreden over de toepasbaarheid van de richtlijn: ”Wat mij betreft is het prima gelukt om er een praktisch en werkbaar document van te maken. Voor de verzorgenden en verpleegkundigen op de woningen geeft de richtlijn hele duidelijke handvatten hoe we het liefst willen werken. Uiteraard verschilt dat per organisatie maar zo kan iedereen de eigen expertise en kracht beter inzetten en met behulp van de richtlijn de zorg beter maken. Daarnaast hebben we aandacht besteed aan onjuiste informatie rond obstipatie die we vaak tegenkomen in de praktijk. Zo doen over bepaalde medicijnen verhalen de ronde, bijvoorbeeld dat ze maar kort gebruikt mogen worden, terwijl dat niet waar is of veel genuanceerder ligt. Met deze richtlijn willen we zorgverleners duidelijkheid verschaffen.
De richtlijn is zo opgezet dat je in principe al goed uit de voeten kunt met de aanbevelingen en conclusies. Voor meer informatie kun je de overwegingen lezen. Verder zijn er bruikbare hulpmiddelen ontwikkeld zoals de samenvattingskaart. Dit is een praktische, informatieve kaart die je in het zicht kunt ophangen. Op deze kaart staan aanwijzingen als; neem obstipatie op in het zorgplan, bepreek het in het team, zet het op de agenda zodat zorgverleners niet achter de feiten aanlopen. Ook dit wordt zo praktisch mogelijk ingestoken.”
Links/boven: samenvattingskaart voor zorgverleners. Rechts/onder: informatiebrochure voor cliënten en naasten.
Implementatie
Joyce: “Ik heb goede hoop voor de implementatie van deze richtlijn. Voor onze doelgroep is het onderwerp obstipatie zo belangrijk dat ik denk dat veel zorgverleners erg blij zijn met deze richtlijn. Bij Zozijn hebben we op dit moment twee studenten die in kaart brengen hoe groot het obstipatieprobleem is in onze instelling. Aan de uitslag van dat onderzoek wil ik de aanbevelingen van de richtlijn koppelen. Zo proberen we bij ons de richtlijn onder de aandacht te brengen. Het is natuurlijk geluk dat wij de implementatie op die manier vorm kunnen geven. Anders was ik in mijn rol van verpleegkundig specialist met verpleegkundigen, BIG-trainers, artsen VG, behandelaren en praktijkverpleegkundigen in gesprek gegaan en zou ik de publicatie van de richtlijn in de nieuwsbrief hebben aangekondigd. Dat is denk ik heel belangrijk bij de implementatie van een richtlijn: je netwerk aansturen en het kenbaar maken zodat de richtlijn breed uitgezet kan worden. Tegelijk is obstipatie zo’n groot en vaak voorkomend onderwerp dat mensen de richtlijn online ook wel snel tegen zullen komen.”
Ten slotte vertelt Joyce over hoe zij de richtlijn binnen de sector ziet passen: “Tijdens mijn loopbaan heb ik de gehandicaptenzorg sterk zien veranderen. Het is professioneler geworden en de complexiteit binnen instellingen is toegenomen doordat mensen langer thuis blijven wonen. De werkdruk is, mede door personeelstekorten, enorm toegenomen. Juist door al deze factoren ben ik erg gelukkig met deze richtlijn. Door de praktische insteek is de richtlijn voor alle typen zorgverleners geschikt en te begrijpen. Daarbij is het met de personeelstekorten en veelvuldige personeelswisselingen des te belangrijker dat je als zorgverlener gedegen handvatten krijgt aangereikt. De richtlijn ‘Obstipatie’ voorziet in al deze facetten dus ik heb het volste vertrouwen in de toepassing ervan.”
