Zelfmanagementondersteuning is een breed begrip en het wordt nog wel eens verward met zelfredzaamheid. Mensen die zelfredzaam zijn, kunnen voor zichzelf zorgen. Bij zelfmanagementondersteuning gaat het erom dat patiënten/cliënten zoveel mogelijk zelf de regie hebben over hun eigen leven en waar nodig ondersteund worden. En dat iedereen in de langdurige zorg dat op een passende en effectieve manier inricht. Daarom ontwikkelt SKILZ een kwaliteitsinstrument voor zelfmanagementondersteuning. En dat is belangrijk vertelt Maud Heinen, voorzitter van de kerngroep Zelfmanagement ondersteuning: “Want we zien in de praktijk dat er nogal wat versnippering is. Het is echt belangrijk dat we mensen de hulpmiddelen geven om het beter te doen.”
Pijlers voor Positieve Gezondheid
Maud Heinen is senior onderzoeker Verplegingswetenschap bij IQ healthcare van het Radboud Universitair Medisch Centrum. Ze is lid van de V&VN en aldaar voorzitter van de adviescommissie richtlijnen. Maud heeft inmiddels aardig wat ervaring op het gebied van richtlijnen en richtlijnontwikkeling, en implementatie. Zo is ze intensief betrokken geweest bij de ontwikkeling van de richtlijn Mantelzorg, en ook bij de richtlijn Signalering en preventie van Zorginfecties. Waar Maud veel verstand heeft van het opstellen van richtlijnen, zijn de andere kerngroepleden gespecialiseerd in zelfmanagementondersteuning. Een krachtige combinatie om de richtlijn op papier te krijgen. Maud: “Bij het ontwikkelen van dit kwaliteitsinstrument is het gedachtengoed van Positieve Gezondheid van Machteld Huber een mooi uitgangspunt. Zij gaat ervan uit dat het bij gezondheid om veel meer gaat dan het medische aspect. Het gaat om mensen zelf en de manier waarop zij hun gezondheid ervaren, om veerkracht en om datgene wat hun leven betekenisvol maakt, en waar zij zelf de regie in kunnen nemen. Precies daar draait het om. We willen, in dit geval ouderen en mensen met een verstandelijke beperking, ondersteunen om zoveel als mogelijk zelf hun eigen leven te managen.”
Verschillende doelgroepen
“We willen zelfmanagementondersteuning verbeteren voor iedereen in de langdurige zorg. Dat betekent in de praktijk dat we te maken hebben met vier hele verschillende doelgroepen,” vertelt Maud. Het gaat om ouderen en verstandelijk beperkte mensen die gebruik maken van de langdurige zorg, en dan zowel intra- als extramuraal. Maud vervolgt: “Je hebt het dus over verstandelijk beperkte mensen die misschien al hun hele leven in een instelling wonen én over thuiswonende ouderen met hartfalen en multimorbiditeit die gaandeweg steeds intensiever gebruik maken van de langdurige zorg.”
Verschillende knelpunten
Maud: “We zijn gestart met een knelpuntenanalyse en een verkennend literatuuronderzoek. Daar bleek onder andere uit dat de zaken waar de doelgroepen in de praktijk mee worstelen bij zelfmanagementondersteuning heel divers zijn. Daarmee stuitten we ook meteen op de grootste uitdaging. We willen een algemeen instrument ontwikkelen, dat voor alle vier de doelgroepen bruikbaar is. Maar wat precies, dat is onderwerp van discussie. Daarom organiseren we binnenkort een Invitational Conference. Tijdens die conferentie gaan onderzoekers en vertegenwoordigers van de verschillende beroepsverenigingen digitaal met elkaar in gesprek om aanvullende knelpunten op te halen. We willen bij hen ook achterhalen welk kwaliteitsinstrument het best passend zou zijn, bijvoorbeeld een richtlijn of een handreiking.”
Een praktisch hulpmiddel
Bij de verdere ontwikkeling en implementatie van dat kwaliteitsinstrument staat de praktijk centraal. Maud: “Of we nu een handreiking of richtlijn of iets anders ontwikkelen, het moet worden ondersteund door een praktisch hulpmiddel. Iets dat een patiënt of cliënt zelf kan bedienen en waarin hij/zij de eigen voorkeuren, plannen en keuzes kan vastleggen, maar ook weer kan veranderen. Dat is uiteindelijk ons doel, we willen hulpmiddelen afleveren om het beter te doen.”
